مقالات

قوانین ارز دیجیتال در ایران

1403-03-13

قوانین ارز دیجیتال در ایران : چقدر با دنیای کریپتوکارنسی آشنا هستید؟ آیا می‌دانید ارزهای رمزنگاری شده چیست؟ اگرچه دولت ایران رسما ارزهای رمزنگاری شده را ممنوع نکرده است، اما مجاز بودن آن هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از نظر اقتصادی ایران تحت فشار تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده است و یکی از دلایلی که ایران به سمت ارزهای دیجیتال می‌رود، همین تحریم‌ها است. هم اکنون قانون ارز دیجیتال در ایران در حال بررسی بیشتر است و هر از گاهی خبرهای امیدوار کننده‌ای هم به گوش می‌رسد. در حال حاضر خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران هنوز به‌صورت رسمی قانونی نیست، اما معاملات آن در کشور جرم هم محسوب نمی‌شود. قانون ارز دیجیتال در ایران مسیر پر فراز و نشیبی را گذرانده است. ما در این مقاله از ایرانکس قصد داریم تا همه چیز را درباره قوانین ارز دیجیتال در ایران را بررسی کنیم. در ادامه با ما همراه شوید.

آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟

بیت کوین در ایران به صورت رسمی هنوز قانونی نیست اما استفاده از بیت کوین در کشور جرم هم نیست. قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین نهاد قانونی کشور، پیگیری و نظارت بر اجرای قانون را بر عهده دارد. بنابر فرایند تایید قوانین و مصوبات در مجلس، قوه‌ قضاییه معمولا پس از اجرای یک قانون، بر اجرای آن نظارت می‌کند. طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد جرم محسوب می شود.» بنابراین به دلیل عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین نمی‌توان این اعمال را جرم دانست. با این وجود، دیگر نهادهای زیرنظر این سازمان مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه به عنوان یک فناوری مسئولیت و اختیاراتی دارند. جدای بحث چیستی ارزهای دیجیتال، به عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد. در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و یا عدم وفای به عهد در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد می‌تواند شکایت رسمی ارائه دهد و دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد. در روز ۳۱ تیر ۱۳۹۸، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از موافقت کمیسیون اقتصادی دولت با به رسمیت شناختن صنعت «بیت کوین» خبر داد. اما بانک مرکزی بارها در اطلاعیه‌هایی ورود ارزهای دیجیتال به حوزه پرداخت کشور را ممنوع کرده است. به طور کلی خرید و فروش و نگهداری بیت کوین توسط مردم جرم نیست اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلا مجوز خاصی صادر نشده است.

قوانین ارز دیجیتال در ایران

مراحلی که قوانین ارز دیجیتال در ایران طی کرد

در سال ۲۰۱۸، ایران تجارت و مالکیت ارزهای دیجیتال را به دلیل نگرانی‌های مربوط به پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم ممنوع اعلام کرد. تمامی مؤسسات مالی ایرانی مانند بانک‌ها، مؤسسات اعتباری و صرافی‌ها از کارکردن با ارزهای دیجیتال یا تبلیغ آنها به هر نحوی منع شدند. با این حال، در سال ۲۰۱۹ دولت شروع به لغو این محدودیت‌ها کرد؛ زیرا تحریم‌ پول ملی برای آن‌‌ها مشکلاتی را به وجود آورده بود. در همین راستا قانون ارز دیجیتال در ایران کمی تغییر کرد، مالکیت و استخراج ارز دیجیتال بلامانع اعلام شد؛ اما همچنان استفاده از رمزارزها به‌عنوان یک سیستم پرداخت ممنوع است. در اواخر سال ۲۰۲۰، دولت ایران بار دیگر قوانین سخت‌گیرانه‌تری را برای شرکت‌های ارزهای دیجیتال وضع کرد؛ زیرا قیمت ارزهای دیجیتال در حال افزایش بود، بازار سهام و بورس ایران در حال سقوط بودند و تعداد بهترین کشورها برای ترید ارز دیجیتال افزایش یافته بود. البته تنها قوانینی که در آن زمان توانستند وضع کنند، محدودیت‌های بیشتر برای ماینرهای ارز دیجیتال به دلیل مصرف زیاد انرژی بود.

قانون صرافی ارز دیجیتال در ایران

در سال‌های گذشته صرافی‌های ارز دیجیتال زیادی در ایران شروع به فعالیت کرده‌اند. بانک مرکزی شرایط و ضوابطی هم برای پلتفرم‌های خرید و فروش ارز دیجیتال ارائه کرده است. صرافی‌ها پس از احراز هویت در بانک مرکزی مجاز به ارائه خدمات رمزارزی به کاربران هستند. قانون صرافی ارز دیجیتال در ایران شامل موارد زیر است:
  • ریسک تمامی معاملاتی که در صرافی انجام می‌شود بر عهده خود سرمایه‌گذاران است.
  • سقف تبدیل ریال به ارز دیجیتال و بلعکس، بر اساس قوانین ارزی کشور در صرافی مجاز انجام می‌شود.
  • لیست رمزارزهای قابل مبادله توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود و در بازه زمانی سه ماهه به صرافی‌ها ابلاغ می‌شود.
  • تمامی صرافی‌ها موظف هستند اطلاعات مربوط به مشتریان خود را در صورت نیاز بانک ملی ارائه دهند.
  • تمامی قوانین مربوط به مبارزه با پول‌شویی و “KYC” توسط صرافی رعایت شود.

خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟

همان‌طور که از روند قانون‌گذاری ارزهای دیجیتال در ایران پیداست، بسیاری از حوزه‌ها مثل خرید و فروش یا سرمایه‌گذاری هنوز قانون‌گذاری نشده‌اند و در صف انتظار تنظیم‌گری هستند. با این حال، نبود قوانین درباره معامله ارزهای دیجیتال، به معنی غیرقانونی‌بودن خرید ارز دیجیتال یا فروش و سرمایه‌گذاری روی این دارایی‌ها نیست. طبق مفاد ماده ۲ قانون مجازات اسلامی «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می‌شود». یعنی برای «جرم» باید در قانون، «مجازات» تعیین شده باشد و اگر برای فعل یا ترک فعلی در قانون مجازاتی تعیین نشده باشد، جرم محسوب نمی‌شود. به همین دلیل می‌توان گفت خرید، فروش یا سرمایه‌گذاری روی ارزهای دیجیتال در ایران جرم نیست. این را هم اضافه کنیم که تاکنون در هیچ سند رسمی و قابل‌استنادی، شهروندان ایران از خرید، فروش یا نگهداری ارزهای دیجیتال منع نشده‌اند.

استفاده از ارزهای دیجیتال در چه صورت جرم است؟

استفاده از ارزهای دیجیتال در ایران تنها در صورتی جرم در نظر گرفته می‌شود که از این دارایی‌ها برای ارتکاب جرم مشخصی استفاده شود که در قوانین کشور تعریف شده است. علاوه‌بر این، اگر اقدامی با استفاده از ارزهای دیجیتال صورت گیرد که قوانین بالادستی را نقض می‌کند، ممکن است جرم در نظر گرفته شود. برای نمونه، طبق مصوبه مرداد ۱۳۹۸ دولت، استفاده از ارزهای دیجیتال در مبادلات داخلی مجاز نیست. از طرفی هم مشخص نیست اگر شخصی مرتکب استفاده از ارزهای دیجیتال به‌جای ریال در مبادلات داخلی شود، دقیقاً با چه جریمه‌هایی مواجه خواهد شد.

موارد امنیتی در نگهداری ارزهای دیجیتال

اگر در کیف پول ارز دیجیتال یا حساب صرافی خود رمزارز نگهداری می‌کنید، لازم است به چند نکته امنیتی توجه داشته باشید:
  • تحت هیچ شرایطی رمز یا عبارت بازیابی (۱۲ کلمه) کیف پول خود را اختیار شخص دیگری قرار ندهید.
  • هرگز عبارت بازیابی یا رمز کیف پول شخص دیگری را از او دریافت نکنید.
  • اطلاعات مورد نیاز برای دسترسی به حساب خود در صرافی‌های ارز دیجیتال از جمله رمز عبور و رمز تأیید دوعاملی (2FA) را اختیار شخص دیگری قرار ندهید.
  • به پیام‌های مشکوک مرتبط با ارزهای دیجیتال از طرف اشخاص ناشناس در پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی پاسخ ندهید.
  • از کلیک‌کردن روی لینک‌های مشکوک و ناشناس که در پیام‌رسان‌ها یا شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنید، خودداری کنید.
  • کیف پول خود را به وب‌سایت‌های ناشناس و مشکوک وصل نکنید و آدرس پلتفرم‌های مورد استفاده خود را بررسی و برای استفاده در آینده ذخیره (Bookmark) کنید.

قوانین ارز دیجیتال در ایران

مشکلات ارز‌های دیجیتال از نگاه دولت

رمزارز‌ها فناوری نوظهوری هستند که با وجود داشتن ویژگی امنیت در تراکنش‌ها و مبادلات الکترونیکی، می‌توانند نگرانی و مشکلاتی هم ایجاد کنند. برخی نگرانی‌هایی که باعث حساسیت در حوزه قوانین مربوط به استفاده از رمزارز‌ها از سوی دولت می‌شود عبارتند از:
  • خروج ارز از کشور
  • نوسانات شدید قیمت رمزارز‌ها
  • رقابت با بازار بورس ایران در جذب سرمایه
  • پول‌شویی و انجام کار‌های مشکوک و غیرقانونی
  • قطع ارائه خدمات صرافی‌های خارجی به ایرانی‌ها
  • عدم امکان دخالت یا نظارت دولتی
این نگرانی‌ها در مورد ارز‌های دیجیتال از عواملی هستند که موجب سختگیری و حساسیت نهاد قانون‌گذاری در این زمینه شده است. کاربران باید این موضوع را مدنظر داشته باشند که بانک مرکزی هیچ مسئولیتی در رابطه با تأیید اصالت رمزارز‌ها نمی‌پذیرد. همچنین برای مدیریت و ثبات قیمت آن نیز، دخالتی از سوی بانک مرکزی انجام نمی‌شود. در واقع شبکه بلاک‌چین بدون آنکه متکی به فرد، گروه یا دولت و کشور خاصی باشد، معامله‌های انجام شده در بستر اینترنت و امنیت آن‌ها را تضمین می‌کند. باتوجه به اینکه، بازار ارز‌های دیجیتال در ایران قدمت زیادی ندارد و اکثر کاربران این حوزه، آماتور هستند به همین جهت بستر مناسبی برای وقوع جرایم و سوء استفاده‌های مالی است. در صورتی که مردم در معامله این رمزارز‌ها با مشکلاتی مانند: هک یا کلاهبرداری در قالب طرح‌های پانزی، صرافی‌ها و کیف پول‌های جعلی و استخراج‌های ابری تقلبی، روبه‌ور شوند، می‌توانند این موضوع را، با طرح شکایت در مراجع قضایی، پیگیری کنند. در همین راستا مراجع قانونی مانند: نیروی انتظامی و پلیس فتا در مورد جرایم این حوزه به‌عنوان یک فناوری، مسئولیت‌ها و اختیاراتی دارند که بر اساس آن باید برای پیگیری و برخورد با متخلفان و مجرمان این حوزه اقدام کنند.

قوانین خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران

قوانین خرید و فروش ارز دیجیتال در ایران، در سال 1397 به تصویب رسید. در این قوانین، به طور صریح اعالم نشده که خرید و فروش و استفاده از ارزهای دیجیتال جرم بوده و یا غیرقانونی است. در قوانین ارز دیجیتال که در ایران به تصویب رسیدهاند، افراد نمی توانند از ارز دیجیتال برای انجام پرداختها خود استفاده کنند؛ برای مثال امکان خرید یک کاال با استفاده از ارز دیجیتال وجود ندارد.

ارزهای دیجیتال به 4 دسته تقسیم بندی شدند:

در این قوانین، در ابتدا ارزهای دیجیتال به 4 دسته تقسیم بندی شدند. دسته اول این ارزها، جهان محور نامیده می شدند. این ارزها، به ارزهایی مانند بیت کوین اطالق می شد که همه مردم می توانستند از آنها استفاده کنند. استفاده از این ارزها و خرید و فروش آنها تا مدتی در ایران ممنوع بود. دسته دیگر، ارزهای ملی هستند. این ارزها، درواقع همان پول است که بانک مرکزی به صورت دیجیتالی تولید می کند. ارز منطقهای، ارز دیجیتالی است که توسط کشورهای یک منطقه برای انجام معامالت استفاده می شود. ارزهای دیگر که به صورت عرضه اولیه و توکن در اختیار مردم و کاربران قرار می گیرند نیز در دسته چهارم قرار می گیرد. اختیار و کنترل الزم برای صدور ارزهای دیجیتال و انتشار آنها در دست توسعه دهندگان این ارزها بوده و بانک مرکزی مسئولیتی در این حوزه ندارد. برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی ایرانی، باید از صرافی استفاده کنید که در قوانین و الزامات آنها این قوانین وجود داشته باشند. افرادی که اقدام به خرید و فروش ارز دیجیتال می کنند، می توانند از کیف پولهای ارز دیجیتال استفاده کرده و این امر برای آنها بالمانع است. طبق قوانین جدید بانک مرکزی، خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال در ایران و در صرافی های ایرانی مجاز بوده و افراد می توانند بدون نگرانی در این صرافی ها خرید و فروش ارز دیجیتال را انجام دهند.
comment-3 Created with Sketch Beta.

نظرات کاربران

نظر دهید