آربیتراژ چیست و چگونه به وجود می آید؟

آربیتراژ یک معامله مالی است که بر اساس منطق سودآوری از طریق خرید و فروش ارز، سهام یا فلزات گرانبها با بهره گیری از اختلاف قیمت بین بازارها انجام میشود. بزرگ‌ترین مزیت چنین معاملاتی این است که امکان کسب سود با ریسک کم یا بدون ریسک را فراهم میکند. سرمایه گذارانی که عدم تعادلهایی را که ممکن است بین بازارها رخ دهد مشاهده میکنند، میتوانند با ایجاد آربیتراژ به سودهای قابل توجهی دست یابند. اگرچه آربیتراژ همیشه امکانپذیر نیست، اما سرمایه گذاران این فرصت را از دست نمیدهند زیرا بدون ریسک است. در این مقاله از مجموعه ایرانکس ما را همراهی کنید تا اطلاعات تکمیلی در این حوزه در اختیارتان قرار گیرد.

آربیتراژ چیست؟

آربیتراژ نوعی معامله خرید و فروش است که در آن یک ابزار سرمایه گذاری خاص با قیمت های متفاوت در بازارهای مختلف به طور همزمان ارزشگذاری میشود. سرمایه گذاران با استفاده از این تفاوت قیمت سود می‌برند؛ مانند صندوق های آربیتراژ، اوراق بهادار، اوراق قرضه، ارزها، سهام و فلزات گرانبها.

هر بازاری عملکرد خاص خود را دارد و عوامل مختلفی بر آن تأثیر میگذارند. معمولا ابزارهای سرمایه گذاری در بازارهای مختلف قیمت واحدی دارند؛ اما گاهی اوقات عدم تعادل بین بازارها میتواند باعث اختلاف قیمت شود. وقتی سرمایه گذاران متوجه این عدم تعادل میشوند، ابزار سرمایه گذاری را در بازاری که ارزان است میخرند و در بازاری که گران است آن را میفروشند. از آنجایی که تفاوت قیمت مثبت وجود دارد، سرمایه گذار به سود بدون ریسک خواهد رسید.

نحوه کسب سود از آربیتراژ

فرآیند معاملات آربیتراژ در واقع بسیار ساده است. ابزار سرمایه گذاری که در بازارها معامله میشود با قیمت پایین خریداری شده و با قیمت بالا فروخته میشود؛ با این حال چیزی به عنوان انتظار برای افزایش قیمت خودروی خریداری شده و ریسک کردن وجود ندارد و چون همزمان در بازارهای مختلف قیمت بالاتری دارد و باید با معامله فوری فروخته شود، یکی از چالش های اصلی آربیتراژ این است که سریع عمل کنید. از آنجایی که این اختلاف قیمت یک وضعیت طبیعی نیست، در مدت زمان کوتاهی به حالت عادی برمیگردد؛ بنابراین، هنگامی که یک خرید آربیتراژ انجام میشود، باید یک فروش فوری نیز انجام شود.

فرآیند معاملات ممکن است ساده به نظر برسد؛ اما در حالت کلی آربیتراژ یک فرایند دشوار است. دلیل این امر این است که آربیتراژ فقط در نتیجه اختلال در عملکرد بازار انجام میشود و به عبارت دیگر، یک روند روتین و منظم نیست. برای انجام این کار باید در عملکرد بازار نقصی وجود داشته باشد، سرمایه گذار باید قبل از بازار متوجه این اختلال شود و قبل از رفع اختلال معامله کند.

در واقع Arbitrage یک روش قدیمی برای کسب درآمد برای بازارهای امروزی است؛ زیرا فناوری‌های در حال توسعه و سرعت ارتباط آنی، ارتباط بین بازارها را سالم‌تر کرده است. از آنجایی که هیچ شکاف ارتباطی بین بازارها وجود ندارد، مشاهده عیبها و نواقص بسیار دشوار است. عیوب ایجاد شده نیز به سرعت برطرف میشود. همچنین پیش بینی میشود در آینده امکان آربیتراژ وجود نداشته باشد.

چه کسی آربیتراژ میکند؟

سرمایه گذار کلاسیک بودن معیار کافی برای انجام این معامله نیست. برای سرمایه‌گذارانی که تازه وارد بازار سهام شده‌اند یا بی‌تجربه هستند، این فرآیند تقریباً غیرممکن است؛ زیرا نیاز به دانش، شایستگی و دقت قابل توجهی دارد. علاوه بر این، کسب تجربه کافی برای تسلط بر بیش از یک بازار به طور همزمان ضروری است؛ بنابراین فرآیند آربیتراژ توسط سرمایه گذاران مجربی انجام میشود که دانش مالی بالایی دارند و بر بازارها مسلط هستند.

آیا آربیتراژ قانونی است؟

برای ایجاد فضایی که بتوان در آن آربیتراژ کرد، نیازی به مداخله غیرقانونی نیست؛ بنابراین این فرآیند نیز غیرقانونی تلقی نمیشود. آربیتراژ بیشتر شبیه تبدیل بحران به فرصت، توسط سرمایه گذاران است و اساساً فقط یک انتظار بوده و میتوان گفت قانونی است؛ زیرا سرمایه گذاری که این معامله را انجام میدهد، چیزی را دستکاری نمیکند. وقوع چنین معاملاتی حتی اگر غیرقانونی نباشد، نشان از وجود مشکل در بازارها دارد. با توسعه فناوری های مالی، این وضعیت به حداقل رسیده است و ممکن است در آینده نزدیک به طور کامل از بین برود.

آربیتراژ در بازارهای جهانی

در بازارهای خارجی اوضاع فرق می‌کند و افراد روی سهام شرکت‌ها نیز می‌توانند سود آربیتراژی به‌دست آورند. برای مثال هنگامی‌که سهام شرکتی در بازار محلی آن کشور عرضه می‌شود، قیمت پایین‌تری نسبت به قیمت آن در بازارهای جهانی دارد. در نتیجه اگر شما سهام آن شرکت را در بازار محلی خریداری کرده و برای مثال در بازار جهانی با قیمت بالاتری به فروش برسانید،‌ سود آربیتراژی به دست آورده‌اید.

این شرایط برای جفت‌ارزهای فارکس نیز برقرار است و شما با توجه به نرخ تبدیل‌های مختلف می‌توانید با کمی مهارت،‌ در این بازار نیز کسب سود کنید. البته که خود آربیتراژ با انواع مختلفی که دارد، می‌تواند پیچیده‌تر یا ساده‌تر باشد. برای مثال اگر واحد پولی مانند دلار را با قیمت کمتری در بازاری خریده و آن را با قیمت بیشتری در بازار دیگری به فروش برسانید،‌ از آربیتراژ دو مرحله‌ای سود به‌دست آورده‌اید.

به‌عنوان نمونه فرض کنید شما در ایران دلار آمریکا را خریداری کرده‌اید و در عراق که دلار آمریکا قیمت بیشتری دارد،‌ به فروش می‌رسانید و از این اختلاف قیمت سود آربیتراژی به‌دست می‌آورید. برای این‌کار شما نیاز دارید نرخ تبدیل ریال ایران به دلار آمریکا در ایران و نرخ تبدیل دلار آمریکا به ریال ایران را در عراق بدانید؛ اما اگر با همین دارایی بخواهید وارد آربیتراژ سه مرحله‌ای شوید، شرایط کمی پیچیده‌تر می‌شود و شما نیاز دارید به جای دو نرخ تبدیل،‌ سه نرخ تبدیل را بدانید.

مزایا و معایب معاملات آربیتراژ چیست؟

تا اینجا بررسی کردیم که Arbitrage چیست. مهم‌ترین مزیت آربیتراژ ریسک نزدیک به صفر آن است. وقتی اختلاف قیمت در دو یا چند بازار برای یک دارایی وجود دارد، از خرید دارایی در بازار ارزان‌تر و فروش آن در بازار گران‌تر قطعاً سود مشخصی به دست خواهید آورد. در بدترین حالت، ممکن است بازارها در وضعیت تعادل آربیتراژی قرار بگیرند و اختلاف قیمت در آن‌ها به صفر برسد. درنتیجه، عملاً ضرری متوجه افراد نمی‌شود.

از دیگر مزایای آربیتراژ در بازارهای مالی رقابتی مانند فارکس و ارز دیجیتال، کمک به نقدشوندگی بیشتر دارایی‌هاست. به این دلیل که فرصت‌های معاملات آربیتراژ تقاضای خرید و فروش دارایی‌ها را افزایش می‌دهد. درنتیجه، احتمال حفظ پویایی بیشتر در بازارها فراهم می‌شود.

مهم‌ترین ضعف استراتژی کسب سود از معاملات آربیتراژ در بازارهای مالی، نیاز به سرمایه زیاد است. فرصت‌های معاملاتی آربیتراژ چندان زیاد نیستند و از طرفی، حاشیه سود هرکدام از آن‌ها در بازارها نیز کم است. به همین دلیل، اساساً نمی‌توانید با سرمایه اندک امید چندانی به سودآوری معاملات آربیتراژ داشته باشید.

انواع معاملات Arbitrage

در ادامه بحث آربیتراژ چیست، انواع معاملات آن را معرفی می‌کنیم. به‌طور کلی، دو دسته اصلی را می‌توان در این بحث معرفی کرد که عبارت‌اند از:

۱. Arbitrage در فارکس و ارز دیجیتال

می‌توانید از اختلاف قیمت خرید و فروش ارزهای دیجیتال و جفت ارزهای معاملاتی در صرافی‌ها و بروکرهای فارکس برای کسب سود استفاده کنید. توجه کنید که هر پلتفرم معاملاتی‌ای که قیمت کمتری برای دارایی‌ها ارائه می‌کند، الزاماً قابل اعتماد نیست. بسیاری از صرافی‌ها و بروکرهای نامعتبر این قبیل اقدامات را برای جبران کمبود نقدینگی‌های خود انجام می‌دهند که این کار در نوع خود کلاهبرداری به‌شمار می‌رود.

از طرف دیگر، معمولاً آربیتراژ در فارکس و ارز دیجیتال روی دارایی‌های کمترشناخته‌شده اتفاق می‌افتد. برای مثال، خیلی بعید به‌نظر می‌رسد که بتوانید از بیت کوین در معاملات آربیتراژ استفاده کنید. در مقابل، شت کوین‌های بازار کریپتوکارنسی و جفت ارزهای فرعی در بازار فارکس فرصت‌های خوبی را برای معامله پیش روی شما قرار می‌دهند.

۲. Arbitrage در معاملات آتی

معاملات آتی در بازارهای بورس نیز به‌نوعی آربیتراژ محسوب می‌شوند. مثلاً، مطمئن‌اید که قیمت یک دارایی در زمان سررسید معامله در مقایسه با قیمت خرید شما بیشتر خواهد بود. بنابراین، با ورود به معامله آتی می‌توانید از فرصت آربیتراژ ایجاد‌شده برای کسب سود در آینده استفاده کنید.

آربیتراژ در ایران

قیمت‌گذاری دستوری و تورم سنگین، اقتصاد ایران را به بستری مناسب برای آربیتراژگران تبدیل کرده است. بازار ارز در ایران مدت‌هاست که به‌صورت دو نرخی اداره می‌شود. سوداگران زیادی از محل دریافت ارز دولتی و فروش آن در بازار آزاد، سودهای کلانی را به جیب زده‌اند. بازارهای دیگر مانند خودرو نیز در سال‌های اخیر از چنین معضلی رنج می‌برند. شاید بهتر باشد به‌جای واژه آربیتراژ، برای چنین اقداماتی در بازار ایران از عبارت دلالی استفاده کنیم.

کلام پایانی

در این مطلب بررسی کردیم که معنی آربیتراژ چیست و چگونه می‌توان با استفاده از آن در بازارهای مالی به سود رسید. در پایان، لازم است به نکته مهمی اشاره کنیم. برای پیاده‌سازی Arbitrage در ارز دیجیتال و فارکس، نباید فقط به اختلاف قیمت یک دارایی در پلتفرم‌های معاملاتی مختلف اکتفا کنید، بلکه باید هزینه‌های جانبی مانند خرید و فروش یا جابه‌جایی دارایی‌ها را نیز در نظر بگیرید.